Jednym z częstych problemów weterynaryjnych spotykanych w okresie pastwiskowym są zatrudnia wywołane spożyciem świeżych roślin lub ich nasion, które w przypadku koni (i nie tylko) mogą wykazywać działanie toksyczne. Chcąc zapewnić sobie spokojny sen – warto poznać gatunki roślin, które zagrażają zdrowiu i życiu naszych koni.
Jaskrowate to rodzina rośli obejmujących w Polsce 25 gatunków występujących dziko na łąkach i pastwiskach (m.in. jaskier jadowity, jaskier płomiennik, jaskier ostry, jaskiej rozłogowy). Szczególnie chętnie zasiedlają stanowiska podmokłe oraz bagienne (warto zatem zwrócić na nie uwagę w przypadku stajni położonych w pobliżu cieków lub zbiorników wodnych oraz na terenach przylegających do obszarów podmokłych). Charakteryzują się kwiatami o barwie żółtej (rzadziej spotykane są gatunki kwitnące na biało i czerwono). Ze względu na ostry smak raczej unikane przez konie – niestety w przypadku zjedzenia mogą powodować podrażnienie skóry oraz błon śluzowych układu pokarmowego. Zawarty w nich związek protoanemonina (największe jej stężenie obserwujemy w czasie kwitnienia) może wpływać na układ nerwowy, działa drażniąco na oczy wywołując zapalenie spojówek, łzawienie i światłowstręt.
Ciemiężyca biała gatunek w Polsce występujący głównie na terenie Bieszczad oraz w pojedynczych stanowiskach na terenie Lubelszczyzny. Jest rośliną objętą ochroną gatunkową – stąd też prawnym problemem może być jej usuwanie z pastwisk. Ciemiężyca zawiera silne alkaloidy sterolowe mające właściwości silnie toksyczne – protoweratrynę, germerynę, germinę, rubijerwinę, izorubijerwinę (do 1,5%). Powodują one podrażnienie błony śluzowej żołądka oraz układu oddechowego, a także silne kichanieślinotok oraz łzawienie. Większe dawki mogą przyczyniać się do mimowolnych skurczów mięśni brzucha oraz krtani, zaburzeń koordynacji ruchów oraz uszkodzenia mięśnia sercowego. Pozytywną informacja jest jednak to, że roślina ta kwitnąć wydziela silnie nieprzyjemny aromat.
Szczywół plamisty roślina z rodziny selerowatych znana również pod potocznymi nazwami psia pietruszka lub świńska wesz. Dawka śmiertelna dla koni wynosi ok. 2 kg świeżego szczywołu. Roślina zawiera trujące alkaloidy wpływające na wegetatywny układ nerwowy. W pierwszym momencie po zatruciu dochodzi do osłabienia, utraty wrażliwości na bodźce, a w końcowym etapie następuje porażenie i śmierć z objawami uduszenia.
Szalej jadowity to kolejny trujący przedstawiciel rodziny selerowatych. Zawiera trujący alkaloid cykutoksynę (była składnikiem tzw. cykuty wykorzystywanej do trucia niewygodnych osób w czasach starożytnych)- wpływający na pracę centralnego układu neurologicznego i ośrodki odpowiedzialne za kontrolę m.in. pracy układu oddechowego.
Zimowit jesienny to roślina, która dziko występuje przede wszystkim w polskich górach oraz pasie wyżyn po Dolny Śląsk. Spotykana również na terenie Wielkopolski oraz w ogrodach – jako roślina ozdobna. Zimowit preferuje wilgotne łąki oraz rzadkie zarośla. Złą informacją jest fakt, że cała roślina jest silnie trująca i zawiera toksyczny alkaloid – kolchicynę. W parę godzin po spożyciu może wywoływać kolki, ostrą biegunkę oraz znaczne wahania w ciśnieniu tętniczym krwi.
Starzec zwyczajny roślina z rodziny astrowatych szeroko rozpowszechniona na terenie całej Polski. Chętnie występuje, jako pospolity chwast pól oraz ogrodów. Zawarta w nim senecjonina działa hepatotoksycznie (uszkadza wątrobę), przyjmowana regularnie może również przyczynić się do zmian onkologicznych w obrębie narządów wewnętrznych.
Marta Markiewicz
O autorce: z wykształcenia biolog środowiskowy, z zawodu dziennikarz medyczny, absolwentka Międzywydziałowych Studiów Ochrony Środowiska na Warszawskim Uniwersytecie Medycznym, specjalizację realizowała w Zakładzie Ekologii w Instytucie Zoologii Wydziału Biologii UW, pomysłodawczyni i założycielka „Konia Zdrowego Jak”, a na co dzień dumna właścicielka 26-letniego wielkopolskiego Gniewka